Ege Üniversitesi Köşkleri
Ege Üniversitesi, Levanten evlerinden 10 tanesini bünyesinde barındırmaktadır. Bu yapıların en eskisi 19. yüzyılda “Büyük Ev” olarak anılan, günümüzde üniversitemizin rektörlük binası olarak kullanılan Levanten evidir. Büyük Ev’ in yanı sıra Ege Üniversitesi’nin bünyesinde bulunan diÄŸer Levanten evleri de üniversitenin idari, kültürel ve sosyal faaliyet alanlarında hizmet vermektedirler.
BÜYÜK EV
E.Ü. RektörlüÄŸü
Bugün E.Ü. RektörlüÄŸü’nün bulunduÄŸu alanda 18. yüzyılın baÅŸlarında bir manastırın bulunduÄŸu bilinmektedir. Bu arazide ilk olarak Hollandalı bir göçmen tarafından tek katlı olarak inÅŸa edilmiÅŸ olan ev, 1817 yılında ticari amaçlarla Ä°zmir’e yerleÅŸen, ünlü Whittall Firması’nın ortaklarından James Whittall tarafından 1820’lerde satın alınmıştır.
Onun ölümünden sonra kardeÅŸi Charlton Whittall’in mülkiyetine geçen ev, daha sonraki yıllarda geniÅŸletilmiÅŸ, üzerine katlar ilave edilmiÅŸ ve “Büyük Ev” adıyla anılagelmiÅŸtir.
Büyük Ev, Whittall Ailesi’nin sosyal ve politik yaÅŸamdaki konumu nedeniyle farklı tarihlerde pek çok önemli ismi ağırlamıştır. Sultan Abdülaziz (1863), Edinburg Dükü Alfred Ernest Albert ve onunla birlikte gelen - 1910 yılında George V. adıyla Ä°ngiliz tahtına çıkacak olan - George Frederick Ernest Albert (1886) ve Yunan Prensi Andrew (1921) bu önemli konuklardan bazılarıdır.
Mülkiyeti yaklaşık 1930’larda Whittall ailesiyle akraba olan Giraud ailesine geçmiÅŸ olan Büyük Ev 1960 yılında kamulaÅŸtırılarak T.C. Maliye Hazinesi’ne devredildikten sonra Ege Üniversitesi’nin mülkiyetine geçmiÅŸtir. Bina halen E.Ü. Rektörlük Ä°dari Binası olarak hizmet vermektedir.
WILKINSON KÖÅžKÜ
E.Ü. Güzel Sanatlar, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dekanlığı
Bornova’nın eski Levanten evlerinden biri olan Wilkinson KöÅŸkü, o yılların ünlü Büyük Evi’nde (E.Ü. Rektörlük Binası) oturan James Whittall tarafından Selanik, Malaga ve Manila Konsolosu Richard Wilkinson ile evlenen kızı Jane için 1865 yılında yaptırılmıştır. Jane’nin büyükbabası Charlton Whittall’ı ve Richard’ın babası Richard Wilkinson’ı Ä°zmir’deki ilk yıllarında ziyaret eden Ä°ngiliz gezgin John Madox’un 1821 yılındaki Ä°zmir gezi notlarında iki ailenin bahsi geçen dostlukları, bu evlilikle akrabalık düzeyine ulaÅŸmıştır.
1857 yılında açılan St. Mary Magdalene Kilisesi ile Büyük Ev arasındaki alanda yer alan at haralarının yıktırılması sonucu yaptırılan bu köÅŸk, Wilkinson ailesince 1985 yılına kadar kuÅŸaklar boyu kullanılmıştır. 1988 yılında ailenin elinden çıkararak Filidis Ailesine sattığı köÅŸk 1997 yılında Ege Üniversitesi’nin kullanımı için kamulaÅŸtırılmıştır.
2005 yılına harap bir halde ulaÅŸan fakat aynı yıl Ege Üniversitesi’nin kuruluÅŸunun 50. yılı anısına restore edilerek yeni kimliÄŸine kavuÅŸmuÅŸ olan köÅŸk, günümüzde E.Ü. 50. Yıl KöÅŸkü Sanat Galerisi adıyla üniversitenin bir sanat merkezi ve E.Ü. Uluslararası Ä°liÅŸkiler ve AB Ofisi olarak hizmet vermektedir.
LA FONTAINE KÖÅžKÜ
E.Ü. Atatürk Ä°lkeleri ve Ä°nkılap Tarihi Uygulama ve AraÅŸtırma Merkezi
La Fontaine KöÅŸkü, St. Mary Magdalene Kilisesi’nin karşısında, Murat KöÅŸkü’nün yanında bulunmaktadır. Binanın kayıtlarda gözlenebilen en eski sahibi James La Fontaine (1881-1933)’dir. James La Fontaine, Büyük Ev’i 1836’da satın alan Charlton Whittall’un torunu olan Blanche Magdalene Whittall’in oÄŸluydu. Kuyulu Ev adıyla da bilinen, günümüzde E.Ü. Kadın Sorunları Uygulama ve AraÅŸtırma Merkezi ile E.Ü. Ä°zmir Uygulama ve AraÅŸtırma Merkezi’nin bulunduÄŸu binanın da sahibi olan James La Fontaine’nin ölümüyle her iki bina eÅŸi Clara Lillian La Fontaine ( Keyzer) ve çocukları Rhoda, Rodney ve Audrey’e geçmiÅŸtir. KöÅŸk, 1941 yılında Clara La Fontaine’in yeÄŸeni Ruby Gladys Whittall (De Zandonati) tarafından aileden satın alınmıştır. KöÅŸk, Ege Üniversitesi’nin bina ihtiyacından dolayı 1963 yılında Ruby Gladys Whittall’dan satın alınmıştır. 1975 yılına kadar E.Ü. Yapı ve Fen Ä°ÅŸleri Daire BaÅŸkanlığı olarak kullanılan bu Levanten evi, takip eden yıllarda geçici olarak sırasıyla Körler Okulu’na, Jandarma Tabur ve Topçu Tugayı Komutanlıklarına ve Toplum SaÄŸlığı Enstitüsü’ne tahsis edilmiÅŸtir. 1996 yılında tekrar Ege Üniversitesi’nin kullanımına alınan binada, 1996-2001 yılları arasında E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü ile E.Ü. Atatürk Ä°lkeleri ve Ä°nkılap Tarihi BaÅŸkanlığı; 2001-2009 yılları arasında E.Ü. EÄŸitim Fakültesi Dekanlığı hizmet vermiÅŸtir. KöÅŸk 2010 yılında yapılan restorasyon sonrası E.Ü. Atatürk Ä°lkeleri ve Ä°nkılap Tarihi Uygulama ve AraÅŸtırma Merkezi ve Müzesi olarak hizmet vermektedir.
KUYULU EV (Ä°NGÄ°LÄ°Z KULÜBÜ)
E.Ü. Uluslararası Ä°liÅŸkiler KoordinatörlüÄŸü
E.Ü. Halkla Ä°liÅŸkiler Åžube MüdürlüÄŸü
Büyük Ev arazisinin yanında yer alan bu yapı, “Kuyulu Ev” veya “Ä°ngiliz Kulübü” olarak da bilinmektedir. Bu evin kayıtlarda görülebilen en eski sahibi, Büyük Ev’in sahibi James Whittall’un (1819-1863) torunu James La Fontaine’dir. Günümüzde La Fontaine KöÅŸkü ismiyle tanınan ve bir süre öncesine kadar E.Ü. EÄŸitim Fakültesi Dekanlığı olarak kullanılan binanın da sahibi olan James La Fontaine’in ölümüyle her iki bina eÅŸi Clara Lillian La Fontaine (Keyzer) ve çocukları Rhoda, Rodney ve Audrey’e geçmiÅŸtir.
Kuyulu Ev’in önünde bulunan meydan eski Bornova’da, 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın baÅŸlarında Bornova sosyal yaÅŸamının önemli bir buluÅŸma noktasını oluÅŸturuyordu. Meydandaki evlerin bahçe kapılarının dış yanlarındaki sundurmalarda oturan komÅŸular hem birbirleriyle hem de gelen geçenlerle sohbet ederlerdi. Ä°çinde okuma odalarının yanı sıra oyun salonlarını da bulunduran Ä°ngiliz Kulübü’ne gelen erkekler, kapı önünde küçük masalara oturup vakit geçirirlerdi. Daha geç dönemde Ä°ngiliz ailelerin buluÅŸtuÄŸu sosyal amaçlı bir merkez olarak da kullanılan bina yanı başındaki sarnıçtan dolayı Kuyulu Ev olarak da anılmaktaydı.
Clara Lillian La Fontaine’in 1959 yılındaki ölümünden sonra çocuklarına kalan bina, 1966 yılında üniversite için satın alınmıştır. Binanın arkasında yer alan bahçe, satış sonrası üniversite rektörlüÄŸünün bahçesi ile bütünleÅŸmiÅŸtir. 1990 yılında T.C. Maliye Hazinesi’ne geçen köÅŸk, Ege Üniversitesi’nin kullanımına tahsis edilmiÅŸtir.
Günümüzde E.Ü. Kadın Sorunları Uygulama ve AraÅŸtırma Merkezi ile E.Ü. Ä°zmir Uygulama ve AraÅŸtırma Merkezi’ni içinde bulunduran yapıda 2011 yılında restorasyon çalışmalarına gidilecektir.
BALLIAN KÖÅžKÜ
E.Ü. Strateji GeliÅŸtirme Daire BaÅŸkanlığı
Kayıtlı en eski kullanıcısı Ballian Ailesi olan Levanten evi 19. yüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır. Tavan silmeleri ve göbek üzerinde görülen alçı süslemeleri ile dikkat çeken köÅŸk, 1900 yılında Charlton James Giraud’nun eÅŸi Esther Marian Giraud (Wilkinson) tarafından, sanayici Antoine Ballian’ın varisleri olan eÅŸi Attilia Ballian ve çocukları Marie, Laura, Alfred, Adelina ve Albert’ten satın alınmıştır. Esther Marian Giraud’nun 1955 yılında ölümüyle köÅŸk, çocukları Friedrich, Joyce, Donald, Norman ve Eldon’a kalmıştır.
Ege Üniversitesi için 1970 yılında kamulaÅŸtırılarak bu beÅŸ kardeÅŸten satın alınan bina geçen yıllar içinde lojman, hemÅŸirelik yüksekokulu ve arÅŸiv olarak kullanılmıştır. Günümüzde E.Ü. Strateji GeliÅŸtirme Daire BaÅŸkanlığı’nı bünyesinde barındıran köÅŸkün Daire BaÅŸkanlığı’nın yeni binasına taşınması sonrası restore edilerek bir müze olarak hizmet vermesi planlanmaktadır.
SÄ°RKEHANE
E.Ü. Etnografya Müzesi
Günümüze Sirkehane adıyla ulaÅŸmış olan binanın 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl baÅŸları arasında bir Rum ailesi tarafından yaptırılmış olduÄŸu tahmin edilmektedir. 1943 yılında T.C. Maliye Hazinesi’ne devrolan yapının arka kısmı 1960’lı yıllarda E.Ü. Ziraat Fakültesi Gıda ve Fermantasyon Teknolojisi Kürsüsü tarafından sirke ve turÅŸu üretim yeri olarak, ön kısmı ise lojman olarak kullanılmıştır.
1990 yılında T.C. Maliye Hazinesi’nden Ege Üniversitesi’ne trampa yolu ile geçen Sirkehane, 1990’lı yıllara kadar konut olarak hizmet vermiÅŸtir.
Son yirmi yıllık süreç içinde büyük bir bölümü yıkılmış olan bina 2010 yılında tamamlanan restorasyon sonunda E.Ü. Etnografya Müzesi olarak faaliyete geçmiÅŸtir. Müze Türkiye’de bir üniversite bünyesinde Kültür Bakanlığı ile ortaklaÅŸa açılan ilk kurum müzesi olma özelliÄŸini taşımaktadır.
PASQUALI KÖÅžKÜ (BARRY KÖÅžKÜ)
E.Ü. Lokali
Günümüzde Bari KöÅŸkü adıyla bilinen yapının 19. yüzyılın ortalarında yapılmış olduÄŸu düÅŸünülmektedir. Pasquali Ailesi’nin verdiÄŸi bilgilere göre bina, babası Sakız Adası’ndan Ä°zmir’e göç etmiÅŸ olan tüccar Giuseppe Pasquali tarafından 1835-1840 yıllarında yaptırılmış olmalıdır. KöÅŸkte Giuseppe Pasquali’den sonra oÄŸlu Giovanni Pasquali ile eÅŸi Giulia Pasquali (Barry) yaÅŸamışlardır. Ä°talyan KonsolosluÄŸu tercümanı ve tüccar Polycarpe Barry’nin kızı olan Giulia, çevresinde sevilen biri olduÄŸu için veya Giovanni Pasquali’nin ölümünden sonra köÅŸke Giulia’nın kendi ailesinden bireyler yerleÅŸmiÅŸ olduÄŸu için köÅŸkün Barry KöÅŸkü olarak anıldığı düÅŸünülmektedir.
Giovanni Pasquali’nin 1925 yılında ölümünden sonra eÅŸi ve hayattaki üç çocuÄŸu René, Christine ve Joseph’e kalan bina 1941 yılında Bornova Ziraat Mektebi’nin kullanımı için T.C. Maliye Hazinesi tarafından kamulaÅŸtırılmıştır.
Bahçesinin üçte birlik kısmını yol geniÅŸletme çalışmalarından dolayı kaybeden köÅŸk günümüzde güzel bahçesiyle üniversitenin lokali olarak konuklarını ağırlamaktadır.
SARI KÖÅžK
E.Ü. Ä°ktisadi ve Ä°dari Bilimler Fakültesi Dekanlığı
20. yüzyılın başında yaptırılmış olan köÅŸkün sahibi veya ilk kullanıcısı hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Sarı KöÅŸk, YeÅŸil KöÅŸk ve günümüze kadar ulaÅŸamamış olan komÅŸu birkaç köÅŸk ile birlikte Bornova tren istasyonunun karşısında yer alır.
Bugünkü E.Ü. Hastanesi ile YeÅŸil KöÅŸk arasındaki tarla ve araziler 1922 yılının Aralık ayında kurulan Bornova Ziraat Mektebi’nin ihtiyaçları için 1924-1925 yıllarında kamulaÅŸtırılmıştır. Bu arazilerden birisi içinde yer alan Sarı KöÅŸk, 1933 yılında tamamlanan yeni binasına taşınmasına kadar Ziraat Okulu MüdürlüÄŸü olarak hizmet vermiÅŸtir. KöÅŸk, günümüze kadar korunarak gelen içindeki gösteriÅŸli ÅŸömineleri ve önündeki oval havuzunun yanı sıra bahçesindeki Atatürk büstüyle de dikkat çeker.
Atatürk’ün 18 Haziran 1926 yılında ziyaret ettiÄŸi köÅŸkün bahçesine, bu ziyaretin anısına Avusturyalı heykeltıraÅŸ Heinrich Krippell’e yaptırılan Atatürk büstü konmuÅŸtur. Bu eser Krippell’in günümüzde çok az bilinen ilk heykellerinden biri olup, Atatürk’ün belki de yapılan ilk büstüdür.
1955 yıllında kurulan Ege Üniversitesi’nin ilk yıllarında misafirhane, daha sonraları ise E.Ü. Ziraat Fakültesi Lokali olarak kullanılan köÅŸk, günümüzde E.Ü. Ä°ktisadi ve Ä°dari Bilimler Fakültesi Dekanlığı olarak hizmet vermektedir.
BARDISBANIAN KÖÅžKÜ
E.Ü. YeÅŸil KöÅŸk
20. yüzyılın son çeyreÄŸinde kullanılan Pandispanya KöÅŸkü isminden sonra, günümüzde YeÅŸil KöÅŸk adıyla bilinen yapının, 19. yüzyılın son çeyreÄŸinde ithalat ve ihracat iÅŸleriyle uÄŸraÅŸan Ä°zmir’li tüccar D. A. Bardisbanian tarafından yaptırılmış olduÄŸu tahmin edilmektedir. Yapıldığı dönemde komÅŸu diÄŸer birkaç köÅŸk gibi Bornova tren istasyonunun karşısında, Bornova ovasına açılan tarım arazilerinin başında yer almaktaydı.
19. yüzyılın sonlarında Fransa’ya göç ettiÄŸi söylenen Bardisbanian Ailesinden köÅŸkü devralan Gasparian Ailesi’nin de Ä°zmir’den ayrılmasından sonra Bornova Ziraat Mektebi için kamulaÅŸtırılarak kullanılmış olan köÅŸk, 1949 yılında T.C. Maliye Hazinesi’ne devredilmiÅŸ, 1990 yılında Ege Üniversitesi’ne geçmiÅŸtir. Bina, 1955 yılında Ege Üniversitesi’nin kuruluÅŸuyla 1955-1972 yılları arası E.Ü. Ziraat Fakültesi Zirai Ä°ÅŸletmecilik ve Ekonomi Kürsüsü olarak hizmet vermiÅŸtir.
1986 yılındaki onarımı sonrası bir süre üniversiteye gelen üst düzey ziyaretçiler için konukevi iÅŸlevi görmüÅŸ olan köÅŸk, 1993 ve 1995 yıllarındaki onarımlar sonrası, günümüzde üniversitenin akademik ve idari personeli ile öÄŸrencilerine kafeterya ve restoran olarak hizmet veren bir sosyal tesis olarak kullanılmaktadır.
